De viering van de Emancipatie op 1 juli 1890

[Norine Blikslager]

"Paramaribo, 3 Juli.". "Suriname : koloniaal nieuws- en advertentieblad". Paramaribo, 1890/07/04 00:00:00, p. 1. Geraadpleegd op Delpher, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010339417:mpeg21:p001

Het gebeurde, in den nacht van 1 op 2 Juli jl. aan den Waterkant alhier, toont maar al te duidelijk aan dat de ingezetenen zich niet zonder grond verontrusten over de woelingen onder onze negerbevolking en dat de toestand, waarin wij sedert het laatste jaar in Suriname leven, inderdaad zeer zorgwekkend is. De houding der negers in dien nacht overtreft al wat vroeger van dien aard plaats vond en dwingt tot de vraag: wat zal het einde wezen?
Wij laten, hieronder een kort verhaal van het gebeurde, naar de mededeelingen van geloofwaardige ooggetuigen, volgen: Een 25 tal negers, meest afkomstig uit Saramacca en Para brachten op den morgen van 1 Juli, de Emancipatie-dag , voor het Gouvernements-hotel den Gouverneur eene ovatie door het zingen van psalmen,'t Wien Neerlands bloed enz.
Zij verzochten en verkregen bij die gelegenheid van den Gouverneur vergunning om des avonds onder de overdekte markt aan den Waterkant “banja" te dansen. Het daarbij onmisbare “switi sopie" (likeur) was, naar men zegt, een toegift van den Gouverneur. De danszaal was omstreeks 7 uur 's avonds reeds opgepropt van deelnemers en toeschouwers, ten getale van eenige honderden. Men had reeds van 7 tot omstreeks 9 uur gedanst toen dit pretje onhoudbaar werd voor een in de onmiddellijke nabijheid wonende zieke, wat iedereen, die weet wat een “banja" beteekent, licht zal begrijpen.
De toestand van Mevr. H., die reeds enigen tijd ziek is, vorderde, volgens een door haren geneesheer afgegeven certificaat, dat het dansen gestaakt werd; de tusschenkomst der politie werd natuurlijk ingeroepen en al spoedig kwamen eenige beambten dit uit naam der wet eischen , met mededeeling aan de leiders van het feest dat de dans kon verplaatst worden naar de andere overdekte markt aan den Heiligenweg.

Een klein deel van de dansers gaf daaraan gevolg, doch de overigen weigerden pertinent uit elkaar te gaan, zoodat de politiebeambten verplicht waren eerst den Inspecteur en later ook den Commissaris van politie er bij te halen. Ook deze ambtenaren vermochten evenwel niets, niettegenstaande zij op de meest kalme en redelijke wijze tusschen beiden kwamen.
Men bleef dansen en schreeuwen, de menigte groeide meer en meer aan, en de politie werd bedreigd en uitgejouwd. Velen riepen luid dat zij niets met de politie te maken hadden, van den “boen granman" (goeden Gouverneur) vergunning hebben bekomen en niet zouden ophouden, vóórdat deze zelf het verbood. Van de stoepen der nabijgelegen winkelgebouwen werden tal van ledige kisten weggehaald en stuk geslagen, om zich te voorzien van stokken, welke telkens tegen de politie-agenten werden opgeheven. De tegenwoordigheid van het hoofd der politie, den Procureur-Generaal, was noodig, doch zelfs Mr. van Doorn’s verschijning ter plaatse bleek onvoldoende om die dreigende volksmenigte uit elkaar te jagen; de geheele politiemacht, met hoofd, lijf en staart, was daartoe niet in staat en stond machteloos tegenover het verzet van een troep negers, die hoe langer hoe overmoediger werden!

Ruiten werden ingegooid, politiebeambten geslagen en verwond, steenen of andere projectielen geworpen tegen en binnen de huizen , waar de bewoners , onder wie vrouwen en kinderen, zich in den grootsten angst bevonden! Winkelgoederen werden vernield! En dit alles moest maar lijdelijk worden aangezien en doorstaan! De Procureur-Generaal, aan wien men zich al bitter weinig stoorde, zag ten slotte geen andere uitkomst dan te moeten toegeven aan den eisch van de negers: “dat zij het verbod om te dansen uit den mond van den Gouverneur zelven wilden vernemen";  althans omstreeks 12 ½ uur verscheen de Gouverneur, waarschijnlijk door Mr. van Doorn van het voorgevallene verwittigd, en scheen het Z.E. te zijn gelukt door zijne vreedzame toespraken het volk tot goeden wil te stemmen.
Gevolgd door den Gouverneur trokken zij door de Saramaccastraat, aanvankelijk rustig, doch spoedig weder overslaande tot baldadigheden als het bonzen tegen de huizen en het uitbraken van liederlijke taal enz., waardoor de Landvoogd zijne bedaardheid verloor en luid bevel gaf tot het bijeen roepen van de geheele politiemacht! Dit had een goede uitwerking: de oproerigen verspreidden zich toen allengs langs verschillende wegen en verwijderden zich.
Wij zullen aan dit verhaal niets toevoegen, alleen willen wij er op wijzen dat naar de meening van allen, die ten deze tot spreken bevoegd zijn, dit oproer een gevolg is van de in der tijd zoo zeer afgekeurde lankmoedigheid tegenover het volk, bij de oploopen in de stad ten vorigen jare, en dat, wordt thans niet met meer kracht tegen dat deel der bevolking geageerd, veel ernstiger bewegingen gevreesd mogen worden. Moge de nieuw opgetreden Procureur- Generaal spoedig maatregelen weten te nemen om die te keer te gaan en de orde en rust weer te verzekeren, waarop Suriname tot voor weinige jaren geleden nog mocht bogen!"